Politici als Thierry Baudet en Donald Trump komen in opspraak vanwege beschuldigingen van seksisme. In Nederland hebben wij de wens om seksisme in het openbaar en op het straat (harder) aan te pakken. Een wens die nadrukkelijk gedeeld wordt door Thierry. De mogelijkheden die de overheid (wettelijk) heeft zijn beperkt. Dat vraagt om een voorbeeldrol van politici. Kan de Trumpiaanse-benadering dan in stand blijven?
In De Volkskrant van vandaag staat een column van Sander Schimmelpennick. Drie jaar geleden was Sander op bezoek gegaan bij Baudet met als resultaat het volgende filmpje:
In dat filmpje deed Baudet een aantal curieuze uitspraken over (het gebrek aan succes van) vrouwen. Sander onthult nu dat Baudet na afloop tegen de jonge vrouwelijke stagiaire het volgende gezegd zou hebben:
‘Weet je wat het is met vrouwen in Nederland: ze worden niet goed geneukt. Herken je dat?’
Zijn perswoordvoerder Jeroen de Vries (inmiddels overgestapt naar Groep Otten) wist niet hoe snel hij iedereen de ruimte uit moest krijgen. Op Twitter geeft Sander aan dat hij nu pas met bovenstaande citaat naar buiten komt omdat de dame in kwestie eerder er geen aandacht op wilde richten.
Op Twitter ontstond direct een discussie over de vrijheid van meningsuiting. Met als opvallende bijdrage die van Sywert:
Opvallend omdat Sywert Sander nadrukkelijk wijst op de gevaren van elkaar in het openbaar aanspreken op grensoverschrijdend gedrag en het belang van de vrijheid van meningsuiting. Sywert plaats zich daarmee in de Trumpiaanse-traditie. Daar zitten een paar haken en ogen aan.
Donald Trump en politieke correctheid
Trump is ook regelmatig beticht van seksisme. Berucht is de botsing tussen voormalig Fox Anchor women Megyn Kelly and Donald Trump. In een debat confronteerde Kelly Trump met zijn vrouwonvriendelijke uitspraken en stelde hem de volgende vraag:
“You’ve called women you don’t like fat pigs, dogs, slobs and disgusting animals.”
Trump riposteerde de aanval met een beroemd geworden tegenaanval op ‘politieke correctheid’:
“I’ve been challenged by so many people, and I don’t, frankly, have time for total political correctness. And to be honest with you, this country doesn’t have time either.”
Een antwoord waarvan het belang onmogelijk onderschat kan worden. Trump boog zijn zwakte (‘vrouwonvriendelijk gedrag’) in #metoo tijden bijna moeiteloos om in zijn kracht (’tegen policor gedrag’). Dat opende voor hem de weg naar het presidentschap.
Het gerucht gaat dat Trump van te voren getipt werd op de vraag door een trouwe aanhanger Roger Ailes. De namen Ailes en Kelly zullen de Nederlandse kijkers van de film “Bombshell” bekend voorkomen. De film gaat over de val van Roger Ailes als CEO en het seksisme waar ‘bombshells’ als Megyn Kelly binnen Fox mee te maken hebben gehad. Het gedrag dat uiteindelijk tot de ondergang van Ailes heeft geleid.
Seksisme in het openbaar
Thierry Baudet maakt zich als politicus al een aantal jaar hard tegen intimidatie op straat. Het is dankzij het werk van Kim Boon zelfs een beeldbepalend onderwerp geworden.
Het mes snijdt echter aan twee kanten. Politici worden beschermd door de vrijheid van meningsuiting. Daardoor kunnen zij hun werk doen en verkiezingen winnen. Als het gaat om seksisme worden alle burgers door de VVMU beschermd. Politici die seksisme (op straat) willen bestrijden staan dan voor een ingewikkelde uitdaging.
Seksisme en de vrijheid van meningsuiting
In België is sinds 2014 de “Seksismewet” actief. Een verbod op seksistisch gedrag in de openbare ruimte. De aanleiding was de ophef rondom de documentaire “Femme de la Rue” (2011) waarin getoond werd hoe een vrouw op straat lastig gevallen werden door mannen. De grondslag voor de wet is volgens de Memorie van Toelichting:
“Een democratische rechtsstaat kan niet toelaten dat het geslacht van een persoon de aanleiding is voor gedragingen die de persoonlijke menselijke waardigheid aantasten”
Ondanks de duidelijke aanleiding is de wet vanuit juridisch opzicht omstreden. Niet in de laatste plaats vanwege de spanning die het meebrengt met vrijheid van meningsuiting (artikel 8 EVRM). Het is heel moeilijk aan te geven waar seksistisch gedrag begint en de bescherming van de vrijheid van meningsuiting eindigt. De eerste (succesvolle) veroordeling bracht meteen ook de beperkingen van de wet aan het licht. De gedraging was dusdanig ernstig dat er ook andere grondslagen waren om de persoon op aan te klagen.
Seksisme en Nederland
In Nederland hebben wij op dit moment dezelfde worsteling. De Amsterdamse straatintimidatie–verordening (geïnitieerd door Dilan Yesilgöz (VVD)) is na een uitspraak van het gerechtshof in december 2019 op losse schroeven komen te staan. De rechter oordeelde dat “Straatintimidatie valt onder de vrijheid van meningsuiting”. De strijd is volgens Yesilgöz nog niet gestreden, het is nu aan de wetgever in Den Haag om met een formele wet te komen. De minister van rechtsbescherming Sander Dekker (VVD) heeft vorige maand aangekondigd de wet uit te breiden om straatintimidatie daar ook onder te laten vallen. De problematiek rondom de Belgische Seksismewet is nu ook in Nederland relevant geworden.
Voorbeeldfunctie
Burgemeester Halsema van Amsterdam (GroenLinks) zegt in een reactie dat ook zij op zoek is naar repressieve instrumenten, maar dat wij voornamelijk met elkaar beter moeten opletten. De nadruk van haar boodschap ligt dan ook op ‘het bewustzijn vergroten’. “We moeten er met elkaar als samenleving beter op letten. Want je moet ook niet denken dat je het met de wet allemaal kunt tegenhouden.”
Het probleem van seksisme in het openbaar is kort gezegd dat de overheid dat maar heel beperkt kan tegengaan met haar instrumenten. De bal ligt uiteindelijk bij de samenleving zelf om elkaar daarop aan te spreken. Dat betekent inderdaad dat er net als in België een ‘mentaliteitswijziging’ nodig is.
Een democratische rechtsstaat kan niet toelaten dat de menselijke waardigheid aangetast wordt. Maar kan dat tegelijkertijd niet volledig laten afhangen van wetgeving.
Een politicus als Thierry Baudet heeft in dat opzicht twee verantwoordelijkheden. Als onderdeel van de wetgevende macht wordt hij geacht actief mee te gaan denken hoe anti-seksisme maatregelen in wetgeving verankerd kunnen worden. Een stevige uitdaging. Als prominent en zichtbaar lid van de samenleving heeft hij tegelijkertijd ook een voorbeeld rol.
Thierry Baudet moet dus kiezen. Of de Trumpiaanse-benadering om kiezers te paaien of geloofwaardigheid behouden in het aanspreken van anderen op grensoverschrijdend gedrag.
