In Amsterdam is er volgens Het Parool een juridisch ‘kat-en-muis-spel’ gaande als het gaat om de flitsbezorgers. Nadat de gemeente zogenaamde ‘darkstores’ verbood, bouwde Getir een darkstore in West en in Zuid om tot een supermarkt. Volgens retaildeskundige Paul Moers probeert de flitsbezorger daarmee ‘door de mazen van de wet te kruipen’. Eerder verbood de rechter al het gebruik van het pand als opslag- en distributiecentrum (uitspraak).
Getir ziet dat anders: volgens Florian Brunsting, directeur van Getir Nederland, wordt met de supermarkt tegemoetgekomen aan de kritiek van omwonenden. Die gaven eerder aan overlast te ervaren van fietskoeriers en de bevoorrading. Bezorging vindt nog wel plaats, maar dan vanuit een afgesloten deel van het pand. De supermarkt wordt – door een nieuw distributiecentrum – ook minder vaak bevoorraad dan de darkstore.
Situatie in stadsdeel West
Tijdens de meest recente vergadering van Stadsdeel West zei de dagelijks bestuurder toe de nieuwe situatie ‘te bestuderen’. Dit is in lijn met een eerdere uitspraak van een woordvoerder van Amsterdam, die ook aangaf eerst onderzoek te gaan deon. Voor nu is de vestiging op de Da Costakade niet gesloten. Eerder spraken meerdere bewoners in die overlast ondervonden van de Zapp vestiging in Amsterdam West. Er was toen sprake van ernstige overlast, met name ’s nachts. Het stadsdeel is gaan handhaven en Zapp is op dit moment niet meer actief in Nederland.
Er lijkt met de mini-supermarkt inderdaad sprake te zijn van het omzeilen van het nieuwe beleid, maar dat betekent niet dat de oplossing niet mag. In Amsterdam zijn veel detailhandelaren en supermarkten (avondwinkels, de blokker en de Albert Heijn) inmiddels ook begonnen met thuisbezorgen via fietskoeriers. Daar is vraag naar. In Amsterdam West kreeg via ‘West Begroot’ de app ‘local heroes’ zelfs 32.000 euro budget om nieuwe bakfietsen te kopen om producten van de Ten Katemarkt thuis te laten bezorgen.
Mini-supermarkt of darkstore
Darkstores zijn sinds de invoering van een ‘paraplu-bestemmingsplan’ niet meer in Amsterdam toegestaan. Dat betekent niet dat ze in hun geheel niet meer mogen. Flitsbezorgorganisaties kunnen een aanvraag omgevingsvergunning tot wijziging van het bestemmingsplan indienen (binnenplanse afwijking bestemmingsplan ) om de functie van een darkstore mogelijk te maken. De gemeente kan dan beoordelen of een darkstore op die locatie wenselijk is en onder welke voorwaarden. Daarvoor heeft de gemeente Amsterdam een ‘ruimtelijk afwijkingskader’ vastgesteld. De voorwaarden zijn streng: in de praktijk maakt de gemeente het erg lastig om een dergelijke darkstore te openen.
In het Amsterdamse bestemmingsplan is op de locatie waar Getir de mini-supermarkt opende een grote supermarkt (meer dan 500m2 oppervlak) niet toegestaan, maar een kleine wel. Daarmee omzeilt de organisatie handig de regels en voorwaarden die gesteld worden aan de darkstores. Omdat er geen afwijkingsvergunning hoeft te worden aangevraagd, hoeft er ook geen toets gedaan te worden of de locatie voldoet aan de voorwaarden die in het afwegingskader staan.
Overlast in de openbare ruimte
De gemeente heeft diverse problemen met de komst van de darkstores. in 2021 nam de gemeenteraad al een motie aan om de gevolgen van flitsbezorging in kaart te brengen. Het gaat om het gegeven dat de opslagruimte afbreuk doet aan de kwaliteit van het straatbeeld, maar ook vanwege de overlast die het laden en lossen en de (nachtelijke) bezorging met zich meebrengt voor omwonenden. Breder vreest de gemeente voor de verkeersveiligheid, nu bezorgers op hoge snelheid door de stad heen gaan. De belofte om producenten ‘razendsnel’ te bezorgen kan leiden tot verkeersongelukken.
Maar wat is flitsbezorging en darkstores nou precies? De juridische definitie die de gemeente hanteert is de volgende:
“Vormen van bedrijfsvoering die blijkens hun reclame-uiting, presentatie, assortiment of bedrijfsvoering zijn te kwalificeren als zogenoemde flitsbezorgdiensten vanuit darkstores. Waarbij darkstores en flitsbezorgdiensten bijzondere vormen van bedrijfsvoering zijn die niet zijn gericht op het klassieke winkelen, in de zin dat mensen ter plaatse komen om producten te vergelijken en uit te kiezen, en worden als volgt gedefinieerd:
-
- flitsbezorgdiensten zijn bezorgdiensten van online bestelde consumentenproducten, met de bedoeling deze binnen zeer korte termijn te bezorgen, bij de besteller;
- darkstores zijn overwegend opslagruimtes met consumentenartikelen, veelal dagelijkse goederen, al dan niet met een afhaalloket of afhaalbalie, niet of slechts in zeer beperkte mate toegankelijk voor winkelend publiek”.
Het lijkt mij niet waarschijnlijk dat de gemeente flitsbezorging kan verbieden op grond van de onder I genoemde definitie. Dat zou praktisch betekenen dat alle bezorgdiensten in Amsterdam verboden zouden worden. De supermarkten met bezorgfunctie voldoen niet aan de definitie die staat onder II. Dat betekent dat avondwinkels etc. geen darkstores zijn en ook gewoon mogen bezorgen.
Overlast in de openbare ruimte
De overlast die bij darkstores hoort komt in belangrijke mate voort uit het gegeven dat de fietsbezorgers in de openbare ruimte verzamelen en blijven wachten. De gemeente kan tegen de overlast optreden op grond van het handhaven de openbare orde. Wanneer een bezorgsupermarkt de overlast beperkt, door de bezorgers binnen te laten wachten, hoeft er niet opgetreden te worden.
Kan de gemeente creatief worden? Dat is maar de vraag. Eerder waarschuwde de wethouder van de gemeente Rotterdam al dat gemeentes niet altijd een instrument in handen hebben om op te kunnen treden. De retail verandert sneller dan de regelgeving het kan volgen.
De vraag is ook of de gemeente creatief moet gaan worden. Het beleid om darkstores te weren is succesvol: deze kunnen en worden ook gesloten. Het verbod op darkstores is relatief eenvoudig te omzeilen door bezorging plaats te laten vinden uit (bestaande) supermarkten, detailhanden en avondwinkels. De vraag is of de gemeente daar tegen op wil en kan treden. Als de bedrijvigheid niet dezelfde overlast en negatieve uitstraling heeft als de darkstores, ontbreekt daarvoor de noodzaak.
Conclusie
Er kan gesteld worden dat het beleid tegen darkstores succesvol is: de rechter is het eens met de redenering dat een darkstore geen detailhandel is en staat het gemeenten toe om handhavend op te treden. Het ombouwen van darkstores naar mini-supermarkten met een bezorgdienst lijkt een succesvolle manier te zijn om de nieuwe regels met betrekking tot darkstores en flitsbezorging te omzeilen. Gelijktijdig roept het de vraag op waar deze vorm van bezorging concreet in verschilt van andere vormen van bezorging die avondwinkels en supermarkten ook doen.
De vraag is in hoeverre de nieuwe vormen van bezorging tot overlast leiden. De gemeente zal hier waarschijnlijk grondig onderzoek naar doen. Wordt dus ongetwijfeld vervolgd!
