Grondrechten en Thierrypicking: wat te doen?

Opmerkelijk onderzoek van de afdeling Staats- en bestuursrecht van de Universiteit Leiden. Studenten S&B bekeken duizenden tweets waarin de rol van grondrechten genoemd werden en kwamen tot de conclusie dat de meerderheid misleidende opmerkingen bevat.

Mijn studenten bekeken Nl tweets over grondrechten (zo'n 10.000 stuks, getweet tussen 1-11 en 15-12).
Conclusie: de meerderheid bevat evident onjuiste of misleidende opmerkingen over de rol van grondrechten ten tijde van Corona.
Aan de vooravond van 2022, een 🧵 1/9

— Ingrid Leijten (@IngridLeijten) December 31, 2021

Ironisch genoeg zullen een groot deel van die tweets betrekking hebben gehad op twitteraars als Raisa Blommestijn. Zij is tegenwoordig jurist fundamentele rechten bij advocatenkantoor Maes Law maar was tot voor kort docent afdeling Encyclopedie van de rechtswetenschap van de Universiteit van Leiden. Enkele van de masterstudenten die de tweets hebben geanalyseerd zullen van haar mogelijk nog werkcollege hebben gevolgd over grondrechten.

Zij is een van de meest zichtbare twitteraars op dit onderwerp. Haar tweets kenmerken zich vanwege haar ‘afwijkende standpunten’ als het gaat om corona en grondrechten.

Nederland staat er ook internationaal gezien weer goed op: beelden van het extreme #politiegeweld tegen vreedzame demonstranten gaan de hele wereld over.

(Wat overigens goed is, laat mensen maar zien wat er gebeurt als je in dit land voor je grondrechten opkomt) https://t.co/YHhXZZ4o1j

— Raisa Blommestijn (@rblommestijn) January 2, 2022

Thierrypicking

Het fenomeen is niet nieuw. Politici, advocaten, opiniemakers op social media doen veelvuldig aan wat ‘thierrypicking’ is gaan heten: Thierrypicking is het selectief allerlei wetenschappelijk klinkende dingen zeggen om volstrekt onwetenschappelijke onzin te verkopen. Zo noemde VVD-politicus Klaas Dijkhoff het al eens tijdens een debat in de Tweede Kamer, en schamperde hij daarbij over de quasi-science van Thierry Baudet van Forum voor Democratie.

Voor de doorsnee Twitteraar met sterke opvattingen over de zin en onzin van de Nederlandse coronamaaatregelen zijn de gewichtig klinkende meningen een fijn gehoor. De juridische termen geven het gewicht aan de zorgen en opvattingen die veelal de oorsprong vinden in een onderbuikgevoel dat het allemaal niet deugt wat er in de wereld gebeurt.

Knappe, goedgebekte advocaten die op eloquente wijze een juridisch sausje smeren over de zorgen waar velen mee leven voorzien in een concrete behoefte: de wens om serieus genomen te worden. Of het klopt wat er gezegd wordt is dan niet meer relevant. 

Zonder diepgaande studie van het Nederlands recht valt tegelijkertijd ook niet te beoordelen of de uitspraken hout snijden. Erik Verweij analyseerde het kort geding dat door het eerder genoemde Maes Law is aangespannen tegen “de Staat der Nederlanden” t.a.v de lockdown en kwam tot de conclusie dat het veel politiek theater was:

Al met al: er staan passages in de dagvaarding die niet helemaal dronken zijn, maar het politieke theater druipt ervan af. Er wordt ook extreem weinig gezegd over de bevoegdheid van rechters om wetgeving onverbindend te verklaren én de grenzen daaraan. Dat wordt het struikelblok.

— Erik Verweij (@erikpjverweij) December 28, 2021

De gelijktijdig gelanceerde crowdfundingcampagne wekt de suggestie dat het kort geding gestart is om meer banale redenen: ook de schoorsteen van Maes Law moet roken en centen kloppen uit de twitter-achterban is een populair verdienmodel.

De wappies worden echt helemaal leeggeklopt deze kerst. Abbo FvD voor de Bentley van Baudet aftikken,
Jensen verlengen, rechtszaak Bartje Maes crowdfunden; hoe hou je dan nog wat over voor het fondsje van des Bitcoinkinders’ goudoom? https://t.co/yV5otZ45Bd

— Sander Schimmelpenninck (@SanderSchimmelp) December 27, 2021

Mensen die vatbaar zijn voor wilde theorieen en complotten zijn ook vaker vatbaar voor zwendels. Ik waarschuwde al eerder voor de vele manieren hoe beunhazen centen afhandig proberen te maken van mensen die vatbaar zijn voor complotten en wilde theorieën.

De oplossing

De oplossing kunnen goedbedoelende juristen dichter bij huis zoeken dan zij zelf waarschijnlijk vermoeden. Staatsrechtjuristen die hun vak serieus nemen hebben in de praktijk de neiging om mensen af te snauwen die met allerlei ‘dommigheid’ op de proppen komen. Een treffend voorbeeld is daarvan  te vinden in het volgend filmpje:

Een mevrouw organiseerde een ‘tafelgesprek’ over artikel 120 Grondwet. Dat artikel bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen in strijd zijn met de Grondwet. Het is een artikel waar al decennialang een felle (academische) discussie over bestaat en er ligt zelfs een initiatiefvoorstel (voorstel Halsema) in een zeer diepe lade verstopt om het artikel af te schaffen.

Het betoog van de mevrouw in kwestie is echter allesbehalve juridisch en ronduit wazig. Tijdens het gesprek geeft ze op een zeker moment toe er ook geen kaas van gegeten te hebben. Ze noemt terloops dat ze ‘er flink van langs kreeg’ van een Tilburgse hoogleraar Staatsrecht toen ze die persoon benaderde met haar theorieën.

Het doet denken aan de Nederlandse Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft. Die op zijn website https://www.goodtheorist.science/ beschrijft dat hij regelmatig goedbedoelde maar totaal nutteloze mails krijgt van amateurnatuurkundigen die denken de wereld te hebben begrepen. Zijn remedie is eenvoudig: schrijf je in op een universiteit, negeer de onzin die op het internet staat en stop hem met mailen van alternatieve theorieën. Verdiep je eerst grondig in de theorie voordat je met eigen wazige opvattingen aankomt.

Het recht als maatschappelijk fenomeen

Het verschil met de theoretische natuurkunde en het staatsrecht is eenvoudig: mijn (afwezige) begrip van zwarte gaten heeft geen enkele invloed op de werking ervan. Een zwart gat trekt zich bijster weinig aan van wat de mensen in Nederland er wel of niet van vinden. Mijn begrip van de werking van grondrechten kan bepalend zijn in hoeverre deze mij beschermen. Hoogleraar Constitutioneel Recht Leijten heeft dan ook een terecht punt wanneer zij haar zorgen maakt om de desinformatie over grondrechten:

ALS je je punt maakt onder verwijzing naar grondrechten, en je (impliciet) beroept op de autoriteit van het recht, DAN moet het wel kloppen wat je zegt. (En dan is 'ja maar zo zou het moeten zijn' geen excuus.) 12/

— Ingrid Leijten (@IngridLeijten) January 1, 2022

Serieus nemen of afsnauwen

Opmerkelijk is de rol van hoogleraar Paul Cliteur in het bovenstaande filmpje. Hij spreekt de mevrouw streng toe: begrijp ze echt wat ze allemaal zegt en voorstelt? Is het verstandig voor haar om een politieke partij (de vrouwenpartij) te starten als je de basics nog niet op orde hebt?

Tegelijkertijd zit hij er wel terwijl al op voorhand al zag dat het klinkklare onzin was. Hij maakt tijd voor het verhaal en neemt haar van begin tot het einde serieus. In de ogen van sommige zeergeleerde heren en dames zal dat ongetwijfeld een verspilling zijn van tijd en de goede naam die Cliteur heeft. Een hoogleraar is geen maatschappelijk werker. 

Paul Cliteur had waarschijnlijk als één van de eerste door dat de Nederlandse samenleving vol zit met mensen die grootse verwachtingen hebben van wat grondrechten voor hun (benarde) positie kunnen betekenen. Deze mensen afsnauwen als ze met huis-tuin-en-keuken-theorieën aankomen zetten werkt averechts. Vinden ze geen gehoor bij juristen in de academische wereld, dan vinden ze wel gehoor bij juristen op Facebook. Als ze geluk hebben is dat iemand die oprechte belangstelling heeft voor de achterliggende problematiek, meer waarschijnlijk is het iemand die een crowdfundingcampagne heeft liggen.  

Is het tegelijkertijd toeval dat FVD (een partij met naar eigen zeggen meer dan 60.000 leden) ontstaan is in de boezem van Cliteur? Of zouden de ‘thierrypickers’ van de juridische afdeling van  de Universiteit van Leiden iets gezien hebben dat velen anderen in het land is ontgaan?

De achterliggend en deels morele vraag is hoe men deze kennis kan benutten en het ten goede kan aanwenden. Mijn diepe overtuiging is dat die vraag niet beantwoord gaat worden door mensen die oprecht geloven dat Klaus Schwab dit land regeert om een pedofiel netwerk van Satanisch kindermisbruik en de waarheid rondom 9/11 in te dekken.

7. Ik kan zo nog heel lang doorgaan. Over de nagenoeg volledige mediastilte rond satanisch ritueel kindermisbruik bijvoorbeeld. Over de onwil om vragen te stellen bij 9/11. Het toedekken van de verdwenen miljarden bij VWS. De averechtse effecten van gemeentelijke herindelingen.

— Thierry Baudet (@thierrybaudet) December 29, 2021

Conclusie

Op de socials wordt veel onzin gedeeld over de rol en werking van grondrechten. Soms is er sprake van onwetendheid van goedwillende maar betrokken amateur-juristen, vaak zitten er mensen achter die weldegelijk zouden moeten weten waar zij het over hebben. Zij weten ook dat wat er gezegd wordt niet hoeft te kloppen, het moet aansluiten bij wat men wil horen. 

Dat is gevaarlijk: grondrechten kunnen de belangen van mensen beschermen maar alleen als er een terecht beroep op gedaan wordt. Als het recht niet de bescherming biedt waarvan gewiekste advocaten beweren dat het doet dan ondermijnt dat op termijn het vertrouwen in de rechtsstaat. 

Enkele personen hebben ondervonden dat Thierrypicking op dit gebied de eigen (financieel georiënteerde) doelen dichterbij brengt en dat er feitelijk geen grens is aan de complotonzin die men de ether in kan slingeren. Tegelijkertijd ervaren mensen weldegelijk problemen waar een gegrond en werkbare oplossing voor gevonden moeten worden. Een oplossing die men niet zal vinden in kansloze rechtszaken,  extreme heilsleren en complottheorieën.