Van een groene envelop word je maar zelden blij

De afgelopen weken heb ik van meerdere mensen uit mijn omgeving gehoord dat zij een ‘groene envelop’ hebben gekregen van de gemeente Amsterdam. Het ging in dit geval niet om een belastingaanslag maar om een “bestuurlijke boete” onder meer vanwege het verkeerd aanbieden van (grof)vuil.

Het is nooit leuk om een boete te krijgen en als deze in een groene envelop komt roept dat aardig wat vragen op. Waarom krijg je deze boete van de gemeentelijke belastingdienst? Hoe zit het met de bewijslast?  Bij overtredingen maakt de politie toch een proces-verbaal ? Is dit een idee van de politiek? In deze blog ga ik kort in op die vragen!

De boete voor overlast in de openbare ruimte is een zogenaamde bestuurlijke boete die in Amsterdam inderdaad geïnd wordt door de belastingdienst:

Is deze boete nieuw?

De boete is relatief nieuw. Het is pas sinds een paar jaar dat  deze bestuurlijke boete overlast in de openbare ruimte (BBOOR) uitgedeeld wordt door de gemeente. Voorheen kreeg je een ‘bestuurlijke strafbeschikking’ en werd deze geïnd door het CJIB. De gemeente kreeg daarvoor een vergoeding. Dat had als voordeel dat een gemeente er geen tijd en kosten aan kwijt is. De bestuurlijke boete daarentegen is een bestuursrechtelijk handhavingsmiddel waarbij de gehele verantwoordelijkheid bij het gemeentebestuur ligt. Nu de vergoeding voor de strafbeschikkingen  in 2015 is afgeschaft, innen grote gemeentes zoals Den Haag en Amsterdam de boetes zelf. Al het geld gaat nu direct naar de gemeentelijke schatkist.

Of boetes daarmee ook kostendekkend zijn is altijd maar de vraag. De uitreiking, het innen en de afhandeling van het beroep/bezwaar komen nu ook voor rekening van de gemeente.

Waarom deze boetes?

Ben je in Amsterdam wel eens bovenstaande advertentie tegengekomen? Ze lijken gericht te zijn op overlastgevende bezoekers, maar de boodschap geldt natuurlijk ook voor bewoners. Veel overlast wordt veroorzaakt door Amsterdammers zelf. Bijvoorbeeld als je grofvuil op de verkeerde dag aanbiedt, je afval op straat gooit (naast de vuilnisbak) of een biertje drink in een gebied waar een alcoholverbod van kracht is.

Het uitdelen van (stevige) boetes is een belangrijk instrument in het tegengaan van allerlei vormen van overlast in de openbare ruimte. Het meest extreme voorbeeld hierbij is Singapore, waar verkoop van kauwgom bestraft kan worden met een boete van 200.000 dollar.

Voor een gemeente is het dus heel belangrijk dat er boetes uitgedeeld kunnen worden. Relatief kleine vergrijpen kunnen tot grote overlast leiden als je ze allemaal bij elkaar optelt. Dus een gemeente kan het wenselijk vinden dat deze ook bestraft worden.

Wat als ik er niet eens mee ben?

Dan kan je bezwaar maken en daarna eventueel nog in beroep gaan. Een belangrijk kritiekpunt op de toepassing van de bestuurlijke boete is dat de rechtsbescherming binnen het bestuursrecht anders is geregeld dan binnen het strafrecht. Voor kleine boetes voor eenvoudige vergrijpen (zoals verkeerd plaatsen van afval) maakt dat niet uit. Maar als gemeentes ook bestuurlijke boetes in stellen voor zwaardere vergrijpen kan dit tot wel een punt van zorg worden. De vraag is ook of een gemeentelijke organisatie er op ingesteld is om eventuele bezwaren snel en vakkundig af te handelen.

Wanneer je een boete krijgt voor het verkeerd aanbieden van afval of andere vormen van (kleinschalig) overlast weet je zelf vaak ook wel dat je verkeerd zat. Er komen relatief gezien ook maar weinig bezwaarschriften binnen,

Het is daarentegen zeer, maar dan ook zeer frustrerend om een boete te krijgen voor kleine vergrijpen als deze onterecht is. Het gaat dan niet om het bedrag, maar om het gegeven dat je weggezet wordt als sloddervos of dronkenlap zonder dat je dat bent. Dat maakt mensen flink boos.

Als de gemeentelijke organisatie – bijvoorbeeld vanwege onderbezetting – je vervolgens van het kastje naar het muurtje stuurt kan je al helemaal gek worden. Het is dan ook belangrijk dat het uitdelen en innen van boetes correct en klantvriendelijk gebeurt. Voor een gemeente kan dat een pittige opgave zijn.

Hoe politiek is een bestuurlijke boete eigenlijk?

De afweging om gebruik te maken van bestuurlijke boetes of een andere variant is politiek. Denk daarnaast ook aan de vraag wat wel en niet als overlast gezien kan worden en hoe hoog de boetes moeten zijn!

Wat de gemeente als overlast ziet, kan een ander ook als gezelligheid zien. Met een wijntje picknicken langs de kades in de Amsterdamse binnenstad zal door weinigen als overlastgevend ervaren worden. Toch moeten op dit moment daar ook boetes voor worden uitgedeeld.

Met de inzet van bestuurlijke boetes neemt de gemeente een behoorlijke verantwoordelijkheid op zich en het is maar de vraag of de gemeente die verantwoordelijk wil of kan dragen. Om organisatorische en financiële redenen kiezen de meeste gemeenten in Nederland er op dit moment voor om geen gebruik te maken van de BBOOR.

De voordelen die het heeft voor Amsterdam

De inzet van het instrument kan ook grote voordelen bieden. Amsterdam wordt op dit moment geplaagd door veel verschillende vormen van overlast waar de gemeente een adequaat antwoord op moet formuleren. Er is grote behoefte aan een “lik-op-stuk”-beleid. De bestuurlijke boete kan hier van grote betekenis in zijn. In Amsterdam zijn er bijvoorbeeld al handhavers de straat op gegaan (bij wijze van proef) met mobiele pinautomaten zodat overlastveroorzakers meteen kunnen betalen.

Belangrijk is wel dat een gemeente voldoende investeert in de eigen organisatie om dat mogelijk te maken. Dat brengt kosten met zich mee en vereist dat de gemeente wellicht andere zaken moet laten schieten. Dat is een vraag waar politieke partijen heel wisselend over kunnen denken. Ik zelf zou zeggen dat het investeren in handhaving en de bijbehorende organisatie tot de kerntaken van de overheid behoort en dus de hoogste prioriteit verdient!

Vanuit juridisch perspectief moet er rekening gehouden worden met rechtsgelijkheid en voldoende waarborgen voor bewoners. De gemeenteraad zou kunnen onderzoeken of zij de boetebedragen niet kunnen aanpassen om bepaalde handelingen zwaarder te bestraffen. En zou het bijvoorbeeld geen idee zijn om personen die frequent overlast veroorzaken ook harder aan te pakken? Een paar ideeën om over te discussiëren!